Onder grote belangstelling (ca 120 leden en niet-leden) vond afgelopen donderdag 23 februari 2012 de jaarlijkse winterlezing van onze vereniging plaats in de Triadazaal van het Kulturhus aan de Stationsstraat te Epe.
Dhr. en Mevr. Maassen, auteurs van het begin 2011 verschenen boek “Groen door Oranje”, namen ons op basis van dit boek mee op een historische zwerftocht naar en door de Koninklijke Houtvesterij Het Loo en het Kroondomein.
Na de inwerkingtreding van de Markewet van 1886, toen de zg. Markegronden op de Veluwe door aankoop konden worden verkregen, zijn het met name de Oranjes geweest die hiervan grote delen hebben aangekocht. In eerste instantie ter uitbreiding van hun jachtgebied in de omgeving van de paleizen van het Loo, maar ook maakten ze ontginning op grote schaal mogelijk. Zodoende werd veel paarse Veluwse heide veranderd in groen bos en dus jachtgebieden en agrarisch gebied.
Met name Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik hebben na 1900 een grote rol in deze ontwikkeling gespeeld. Vandaar ook dat het bovengenoemde boek (en dus ook de lezing) is gebaseerd op de tijd tussen 1900 en 1960.
Het aan het begin van deze periode ca. 4000 ha. grote Kroondomein breidde zich in noordelijke richting (omgeving Niersen en Gortel) uit en bereikte daardoor uiteindelijk het meer dan 10.000 ha. grote huidige oppervlak.
In Nederland was bosbouw tot voor 1900 een onbekend fenomeen. In Duitsland echter, het land van herkomst van Prins Hendrik, werd de bosbouw al langere tijd en op vrij grote schaal toegepast. Daarom werden toekomstige houtvesters en bosbouwers opgeleid in Duitsland en kwamen ook de grote stoomlocomotieven die voor grootschalige ontginning werden gebruikt, aanvankelijk uit Duitsland.
Door bovengenoemde ontwikkelingen op het gebied van de bosbouw en de ontginningen ontstond er veel werkgelegenheid op de van oorsprong schrale zandgronden van de Veluwe.
Door toepassing van kunstmest in plaats van de oorspronkelijke bemesting uit de potstallen van de vaak kleine keuterboerderijtjes, nam de opbrengst van de landbouwgewassen aanzienlijk toe.
Maar voor de Oranjes lag de nadruk toch in eerste instantie met name in de uitbreiding van het jachtgebied binnen het Kroondomein. Ook de invoer van grof en zwart wild vanuit Duitsland in de vorm van herten en wilde zwijnen door Prins Hendrik en het uitzetten hiervan in Kroondomein, gebeurde op grote schaal. Zelfs tijdens de Eerste Wereldoorlog, toen de logistieke mogelijkheden toch zeer beperkt en zeker ook niet ongevaarlijk waren, ging de aanvoer van wild vanuit Centraal Europa toch nog door.
Zoals gezegd zorgde de ontwikkeling van het Kroondomein en de Koninklijke Houtvesterijen voor een hoge mate van werkgelegenheid. De Oranjes toonden zich echter ook een goede werkgever op sociaal en medisch gebied. Zo werden er ten behoeve van werknemers die na een ziekteperiode weer op krachten moesten komen, een aantal zg. Zustershuizen gesticht, waar men in een rustige omgeving en onder een goede medische verzorging weer kon herstellen. Het Zustershuis in Niersen staat er heden ten dage nog, hoewel het uiteraard niet meer de bestemming van herstellingsoord heeft.
De Oranjes waren naast enthousiaste beoefenaars van de jacht, ook grote paardenliefhebbers. De Koninklijke Stallen bij het Paleis het Loo, dat plaats biedt aan een groot aantal paarden en de bijbehorende rijtuigen en koetsen, is hiervan het sprekende bewijs. Erg beroemd en door Prins Hendrik en Koningin Wilhelmina zeer geliefd, waren de Lipizaner paarden.
In het paleispark bevindt zich de welbekende paardenbegraafplaats, waar o.a. ook deze Lipizaners een laatste rustplaats hebben gevonden. Omdat Koningin Wilhelmina beslist niet wilde dat deze paarden in het bezit zouden komen van de Duitse bezetter, werden ze in de meidagen van 1940 doodgeschoten. Op de grafstenen werd echter als sterfjaar 1939 vermeld om de Duitsers te misleiden.
De meer dan 200 dia’s die tijdens de lezing door Dhr . en Mevr. Maassen werden vertoond, zijn grotendeels uit eigen collectie maar er zijn er ook een aantal afkomstig uit het Koninklijk Huisarchief in Den Haag.
Deze interessante lezing zal op 12 en 19 mei a.s. een vervolg hebben in de vorm van onze voorjaarsexcursie. Dan zullen wij, weer onder leiding van Dhr. Maassen, een wandeling maken in de omgeving van het Oude Loo.
.