Verslagen

Onder ideale weersomstandigheden vond op zaterdag 18 oktober jl. de zeer geslaagde najaarsexcursie door het centrum van Epe plaats. Een groot aantal leden nam deel aan de excursie die door Jan Paasman goed was voorbereid en onder zijn leiding voortreffelijk werd uitgevoerd. Ter begeleiding en visuele ondersteuning van de excursie was  een fotoboekje “Wandelexcursie Historisch Epe “ samengesteld met foto’s van o.a. historische panden die voor een deel nog bestaan maar ook van een groot aantal dat helaas is verdwenen. Dit boekje werd aan alle deelnemers uitgereikt.

Het aantal belangstellenden was zo groot (48 personen) dat er 2 groepen moesten worden gevormd die elk in tegengestelde richting vertrokken, de ene groep onder leiding van Jan Paasman en de andere onder de hoede van Henk Kloezeman.

De 2e groep startte de excursie op het marktplein waar de plek werd aangewezen waar destijds (van 1912 tot 1965) de Eierhal, een voormalige Rotterdamse havenloods heeft gestaan en waar vele activiteiten plaatsvonden, o.a. in 1940 een grote nationale klompenbeurs. Niet ver daar vandaan stond van 1930 tot 1961  de Muziekkoepel, in de volksmond de muziektente genoemd.

Het volgende historische punt was De Posthoorn. In 1736 werd hier een kleine brouwerij uitgebreid met een herberg: Den Nieuwenhoff, later De Orangeboom en uiteindelijk De Posthoorn. Eigenaar Gerritsen liet in de boom die voor het pand stond (en nog steeds staat) een paviljoen plaatsen “Im grünen Wald” genaamd. Bij de grote verbouwing in 1912 werd een bovenverdieping gebouwd  en de serre uitgebreid. Aan de andere zijde (hoek Hoofdstraat) stond tot 1976 Het Wapen van Epe, in de 19e eeuw Hotel Essenberg. Hier vonden van 1843 tot 1854 de gemeenteraadsvergaderingen plaats. Daarna in het (toen nieuwe, nu oude) Gemeentehuis dat gebouwd werd op de plek waar tot de brand van 1823 een brouwerij stond. Er zijn in de loop der tijd vele activiteiten geweest zoals veilingen, toneelvoorstellingen en niet te vergeten de dansavonden. Ook de herensociëteit Amicitia had er zijn domicilie. Aan het begin van de Brinklaan heeft de mogelijk oudste herberg van Epe gestaan, in de 20e eeuw bekend als café Boeve, nu Robert Bos opticiëns, Omstreeks 1800 vergaderde hier het bestuur van het Ampt Epe. In 1846 stopte de diligence van Apeldoorn naar Arnhem 3x per week  bij deze herberg.

Op de hoek Stationsstraat Brinklaan vinden we het voormalige Gemeentehuis. In 1909 is er een etage bovenop gebouwd. Vanaf 1971, toen  het nieuwe Gemeentehuis in gebruik werd genomen, kreeg het pand diverse andere bestemmingen. In de Stationsstraat zien we Bureau Post. Hier woonde omstreeks 1870 notaris Blois van Treslong, omstreeks 1888 notaris Verkouteren en van 1946 tot 1967 was er het postkantoor gevestigd. Even verderop zien we een van mooiste nog bijna originele panden van het centrum van Epe, Villa Erica. Dit pand was er niet meer geweest als het onzalige plan was doorgegaan om daar het tracé van de Rondweg aan te leggen. De villa is in 1874 gebouwd door architect P.J. de Bruin. De 1e bewoner was W.J.H. Bake, eigenaar van de bierbrouwerij het Anker. Later hebben hier resp. de kunstschilder Johannes Mari Henri ten Kate en de schatrijke Eper boterhandelaar Jan Berend Scholten gewoond. Tot 2001 hadden hier diverse huisartsen praktijk nl. Verschoor, Menalda van Schouwenburg, van Twisk, Aafjes, Deeleman, Elias en Wendelaar, over een totale periode van 120 jaar. Daarna komen we langs de plaats waar vroeger de Oude Pastorie stond die door Ds. Prins, één van de bekendste predikanten van de Grote Kerk, werd bewoond van 1888 tot 1917. In 1923 is het pand vervangen door de villa die er nu staat en waar tot 1963 notaris Swaagstra zijn kantoor had.

Via de Ds. Prinsweg komen we op de St. Antonieweg en lopen richting Stationsstraat. Links stond het Station aan de op initiatief van Koning Willem III aangelegde spoorlijn die op 21 november 1887 feestelijk werd geopend. Een groots jubileumfeest werd gevierd in 1912. De laatste personentrein reed in 1950 en in 1976 zijn de rails van de spoorlijn verwijderd. Tegenover het station stond vanaf 1887 Hotel de Veluwe, gebouwd door aannemer/hotelhouder Goossen Westerink. In 1941 maakte het hotel plaats voor het Waeghuijs, gebouwd door architect Johan Dalmolen. Het heeft diverse bestemmingen gehad en is in 1955 gesloten. Helaas is er sindsdien niets meer aan gedaan en geeft het een zeer bouwvallige indruk.

Vanaf de Stationsstraat gaan we de Diepenweg in en zien het leegstaande pand van de voormalige Drukkerij Hooiberg. Tiemen Hooiberg sr. afkomstig uit Leiden vestigde zijn drukkerij aanvankelijk in het pand Grutters Erve aan de Hoofdstraat. In 1885 verplaatste hij zijn bedrijf naar de herenboerderij de Olde Belt op de hoek Zuukerweg / Haverkampsweg, In 1895 werd het pand aan de Diepenweg betrokken, dat in 1901 afbrandde, maar hetzelfde jaar gemoderniseerd werd herbouwd.

We lopen nu de route langs de (hier niet zichtbare) Dorpsbeek, waar direct na de 1e wereldoorlog in 1919 de eerste nieuwbouwhuizen van de woningbouwvereniging Beter Wonen werden gebouwd.  Wij steken de Rondweg over en komen langs de plek waar ooit het huisje van één van de bekendste bewoonsters van Epe heeft gewoond nl. Dine van Eek. Toen ze haar huisje moest verlaten omdat daar andere woningen zouden worden gebouwd, heeft ze het omstreeks 1930 eigenhandig in brand gestoken.

We komen nu op de Hoofdstraat bij het voormalige pand Grutters Erve. Vredesrechter Nicolaas Vorster vestigde zich in 1784 in het pand dat er aanvankelijk stond. Toen in 1844 en 1845 de weg van Hattem naar 't Loo met grind werd verhard en rechtgetrokken, moest dat pand afgebroken worden. Iets ten westen van de nieuwe weg werd het huidige Grutters Erve gebouwd. Twee gevelstenen uit 1844 getuigen daarvan. In 1878 vestigde Hooiberg zich in het pand dat later nog verschillende eigenaren heeft gehad o.a. de verfwinkel Wittingen. Op de plaats waar nu het pand van Boekhandel Bosch staat,  stond (al in 1754) de herberg Het Roode Hert. In 1823 brak bij de buurman, koperslager Wolters, een catastrofale brand uit, waarbij ook 7 andere huizen in de as werden gelegd.  Naast het voormalige Grutters Erve is restaurant Stern gevestigd. In 1926 wordt door Mau Stern de slagerij/lunchroom geopend. Ook het daarnaast gelegen pand de Slimmerick maakte er deel van uit. In de oorlog moest Mau Stern onderduiken. Gedurende de bezetting heeft hij ondergedoken gezeten in de aardappelkelder, pal achter het café en zo de oorlog overleefd. Daarna zijn er diverse uitbreidingen en andere eigenaars geweest. Vanaf 2009 is het Restaurant Stern. Op de plek van schoenhandel Scapino, was vanaf 1925 de grootste garage van de Veluwe gevestigd nl. die van Lou Rempt. In 1920 heeft hij het pand gekocht van bakker G. Scholten  en tot 1979 is het een garagebedrijf geweest. In 1991 is het pand afgebroken.

Via de Beekstraat gaan we het Sweerts de Landaspark in. Gedurende de burgemeestersperiode van Sweerts de Landas is in 1918 het park aangelegd. Door het park komen we op de Polweg. Hier staan we dichtbij de plaats waar ooit het versterkte huis de Quickborn heeft gestaan. De eerste vermelding dateert al van 1403. In 1688 is het in een andere vorm herbouwd zoals een tekening van Pronk uit 1730 laat zien. Er heeft ook een boerderij de Pol gestaan. Het gehele oppervlak van de Quickborn was ruim 5 hectare. De familie van Dompselaar bewoonde de Quickborn vele generaties en genoot veel aanzien. Hiervan getuigen eigen zitplaatsen en een gemetselde grafkelder in de Grote Kerk alsmede een voormalige eigen ingang aan de zuidzijde. In 1811 is de Quickborn verkocht en daarna afgebroken en zijn ook de omliggende grachten gedempt. Het is nu nog te zien dat de fam. van Dompselaar waarschijnlijk ook een eigen kerkenpad naar de Grote Kerk heeft gehad waarvan het tracé vanaf de Polweg nog zichtbaar is.  De Weemeweg is genoemd  naar de voormalige pastorie de Weeme die in 1653 is gebouwd.  De bekendste bewoners waren Ds. Overdorp en zijn echtgenote dichteres en schrijfster Elizabeth Maria Post die in 1812 overleed en als eerste werd begraven op het landgoed Tongeren. Zij had in de tuin van de pastorie de beschikking over een zg. hermitenhutje waar ze zich in alle rust kon terugtrekken. Vanaf 1875 was de Franse School er in gevestigd en in 1912 is de Weeme afgebroken; er was nog sprake van de vestiging van een museum in het pand maar daar kwam het niet van. Hier werd de nieuwe ULO gebouwd, die in 1992 weer is afgebroken en plaats maakte voor de Weemehof. 

Via de Beekstraat komen we op een punt waar we een goed uitzicht hebben op 2 deels identieke villa’s, Vijvervreugd en Beekzicht. Vijvervreugd werd gebouwd in 1879. Daarvoor stond er een boerderij waar burgemeester Van der Feltz een vertrek had dat dienst deed als ambtsruimte. Vijvervreugd diende aanvankelijk  als gemeentehuis van burgemeester Van der Feltz. Vijvervreugd werd verkocht in 1912 na het overlijden van de laatste freule (de laatste van de 4 dochters van burgemeester Van der Feltz). Thans is het eigendom van de Grote Kerk. Villa Beekzicht werd in 1880 gebouwd voor de schoonzoon van Van der Feltz , Johannes Eerdmans. Hij verfraaide de architectuur ten opzichte van Vijvervreugd. In 1901 werd het een doorgangshuis voor verwaarloosde en verweesde jongens op initiatief van en gefinancierd door Ds. Prins. In 1953 werd de zg. BLO school erin gevestigd. Op het terrein van Beekzicht werd later de v.d. Reydenschool gebouwd. Tegenover Vijvervreugd stond vroeger het fraaie pand van Lohuizen, de winkel in koloniale waren en levensmiddelen. Het oorspronkelijke pand dateerde uit 1743. Dit is in 1914 afgebroken en herbouwd waarna er later een opticien, een drogisterij en een slijterij in waren gevestigd.  Helaas is het in 1973 afgebroken om plaats te maken voor moderne woningbouw.

De Grote Kerk als Pseudo Basiliek in zijn huidige vorm dateert uit ca. 1415. De eerste driehoeksmeting voor het kadaster werd hier vanuit de kerktoren in 1812 verricht door de bekende geograficus de Man. Tot 1828 lag het kerkhof aan de noord- en zuidzijde van de Grote Kerk, afgesloten met  een muur en een rooster om het wild tegen te houden. Tegenover de kerk staat het pand waar nu de fa. Middelink in is gevestigd. Hier woonde in 1795 de chirurgijn Wolbert Brouwer die het op zeker moment met zijn vrouw aan de stok kreeg over de  in de Bataafse periode spelende vraag of je  voor of tegen de Fransen was. De ruzie liep zo hoog op dat Wolbert zijn vrouw met een pistool overhoop schoot. De vredesrechter Nicolaas Vorster die op de plek van Grutters Erve woonde, kwam er aan te pas en uiteindelijk belandde Wolbert voor 4 jaar in het tuchthuis. Het pand heeft diverse bestemmingen gehad o.a. Beumer Pension en woninginrichting Jansonius.In het pand tegenover de kerk waar nu o.a. nog een kapperszaak is gevestigd, had Lou Rempt van 1902 tot 1920 zijn rijwielfabriek de Veluwe. Ook werden hier motorfietsen en automobielen verhandeld. De eerste motorfiets in Epe had Dr. Loeff in 1903.  Op de hoek Beekstraat-Willem Tellstraat staat het pand van fotozaak Veldman. Als eerste was de bakkerij van Gerrit Scholten hier gevestigd, vanaf 1898 Bakker Blom. In 1911 is het pand in vlammen opgegaan en weer herbouwd. In 1913 zat hier Jaarsma Manufacturen, daarna Leijssen, drukkerij Blom en later een slijterij en een sportwinkel. Aan de noordkant van de Grote Kerk was van 1854 tot 1900 de weekmarkt voor boter, eieren en kleinvee. In 1900 werd de markt verplaatst naar de plek waar nu het terras van het Wapen van Epe is. Aan de andere kant van de hoek Willem Tellstraat was in 1732 de bakkerij van Gerrit Sanders, later vanaf 1775 was het herberg De Swaan van Cornelis Jan Hoff. In 1855 werd door veearts Overbosch voor zijn zoon de grutterij, een winkel in koloniale waren en een malerij met rosmolen gebouwd, die in 1856 werd geopend. Het pand zoals het er nu staat werd in 1914 in gebruik genomen. Er zijn ook hier in de loop der tijd diverse bestemmingen geweest, o.a. een drukkerij en een kledingwinkel. Thans is er een lingeriezaak gevestigd.

We gaan nu de Hoofdstraat in en komen langs het pand van ijssalon Roberto en de voormalige Formido. In 1921 zat hier de Fa. Dufour en Prinsen als garage, autobusbedrijf en elektrisch installatiebedrijf. Later werd het de Fordgarage van Hooghiemstra, die in 1979 verhuisde naar de Lange Veenteweg. Aan de overzijde van de Hoofdstraat stond vroeger het eerste postkantoor van Epe dat in 1880 in gebruik werd genomen. Op 17 april 1945 vond hier een grote munitie explosie plaats, veroorzaakt door de Duitsers. Hierdoor werd het postkantoor onherstelbaar beschadigd. In maart 1946 is het nieuwe postkantoor aan de Stationsstraat in gebruik genomen. In 1967 werd het nieuwe postkantoor aan de Wildforstlaan geopend.

Op de plek van bureau VHM aan de Pastoor Somstraat stond  van 1826 tot 1890  de eerste Dorpsschool van Epe, die later als boterwaag in gebruik is geweest. Die werd in 1945 afgebroken. De tweede Dorpsschool stond van 1890 tot 1967 iets westelijker daarvan, ongeveer op de plek waar jarenlang een poffertjeskraam stond. Later was hierin de sociale werkplaats gevestigd. In 1972 is het gebouw afgebroken. Rechts van de hoek Hoofdstraat parkeerplaats A.H. stond in 1881 het pand van boekhandelaar G.J. Buijs. In 1886 neemt de bekende Epenaar Japie Scholten als amateurfotograaf, brandweerman, makelaar, boekhandelaar en bestuurslid van vele Eper verenigingen het pand over. In 1933 komt neef Gerrit Scholten er in en vanaf 1958 Mevr. Ros. In 1969 verhuist de winkel naar het huidige pand van de Bruna.

Op de plaats waar nu Mediq Apotheek staat stond voorheen villa Henriëtte van de homeopaat Dr. Plantinga. In 1939 komt hier de eerste Eper Apotheek. Even verderop zien we de nu helaas leegstaande R.K. kerk van de Martinus Parochie. Tegenover de kerk, op de plaats van de ABN AMRO bank,  heeft omstreeks 1805 een boerderij gestaan van de familie van Isendoorn van Kasteel de Cannenburgh. Deze deed dienst als  schuilkerk tot 1848. Toen werd een zg. Waterstaatskerk gebouwd die dienst deed tot 1914. Toen werd op de plaats van de huidige Katholieke kerk een nieuwe kerk ingezegend die in 1966 wegens zeer bouwvallige staat werd afgebroken om plaats te maken voor het kerkgebouw dat er nu staat.

Op de plaats van de Rabo Bank stond vroeger de villa Epeke, gebouwd door de Eper Bouwmaatschappij, die werd opgericht in 1901.  In 1955 woonde hier notaris Doorninck. Het pand is in 1966 gesloopt. Aan de andere zijde van de Hoofdstraat, t.o. het voormalige postkantoor, stond vroeger de schitterende villa Ooster, die o.a. is bewoond door burgemeester Sweerts de Landas. Er zijn nog plannen geweest om van deze villa het nieuwe gemeentehuis van Epe te maken. Het pand is in 1968 afgebroken. Op de plaats waar nu Aquila Stede staat, stond vroeger villa Wilhelmina, waar o.a notaris Verheus heeft gewoond. Later heette het het Marohuis en deed het dienst als opvangcentrum voor Molukse families.

Op de plaats van de ABN AMRO Bank stond daarvoor de villa van de bekende Eper huisarts Dr. Loeff, waarnaar het erachter gelegen Dr. Loeffpark is genoemd. Dit eveneens fraaie pand werd in 1976 afgebroken. Op de plek waar nu de Quickbornlaan begint, stond het huis van schoolmeester Albada. I.v.m. de aanleg van de Quickbornlaan werd het pand in 1926 afgebroken. We eindigen onze wandelexcursie bij de Middenstip, het voormalige Hof van Gelre. Op deze plaats stond vroeger de villa van de bekende Eper pastoor Bianchi. In 1914 zijn er in dit pand nog 50 Belgische vluchtelingen geïnterneerd geweest. Het Hof van Gelre, gebouwd door architect Roel Roodenburg, werd geopend in 1932. In het pand was jarenlang de Eper Bioscoop gevestigd.

Wij genieten nog even  na van een consumptie ter afsluiting en danken Jan Paasman en Henk Kloezeman voor hun geweldige voorbereiding en uitvoering van deze zeer geslaagde excursie.    

In het Fotoalbum staan meer foto's.