Een wereld van verschil – op reis door de IJsselvallei
Een tekenreis door Nederland in het spoor van Andries Schoemaker, Cornelis Pronk en Abraham de Haen door Peter Paul Hattinga Verschure, dinsdag 15 november 2016.
Net als de lezing over het Vossenbroek op 1 september jl. trok ook deze lezing een volle zaal. Eigenaar Steven Post van Café-restaurant Dorpszicht moest er zelfs extra stoelen bijzetten om alle belangstellenden een plaatsje te geven.
In de jaren rond 1730 trokken de tekenaars Cornelis Pronk, Andries Schoemaker en Abraham de Haen er elke zomer op uit om schetsen en tekeningen ‘na ’t leeven’ te maken. Het was de tijd waarin een bloeiende belangstelling leefde voor geschiedenis en zo ook voor boeken en prenten van ‘Nederlandsche Outheden’. Ieder jaar bezocht het tekengezelschap andere plaatsen om tekeningen te vergaren, in gewesten die voor toenmalige begrippen ver weg lagen van hun woonplaats Amster
dam. Als trouwe metgezel reisde altijd de in Epe geboren Geesje Arens mee, de ‘dienstmaagd’ van de bejaarde Andries Schoemaker. De novemberlezing ‘Een wereld van verschil’ in Oene is aan haar opgedragen.
Eind juni 1732 vertrok het viertal met hun rijtuig voor een tekenreis naar Gelderland, Overijssel, Friesland en Drenthe. Het schetsboekje dat Abraham de Haen bij deze reis voltekende, is bewaard gebleven en bevindt zich in het Rijksprentenkabinet. Bij elke schets noteerde De Haen waar en op welke dag die werd gemaakt. Zo weten we dat de tekenaars op 28 en 29 juni een bezoek brachten aan de IJsselvallei, waar schetsen werden gemaakt in Nijbroek, Olst, Welsum, Oene, Veessen en Vorchten.
Op alle locaties die tijdens die reis in 1732 zijn getekend, heeft Peter Paul Hattinga Verschure opnieuw een tekening gemaakt. Van het huis Fransenberg in Nijbroek is weinig terug te vinden en het is ook op geen enkele contemporaine kaart aangegeven. De juiste tekenplek van Abraham de Haen bleek pas bij later onderzoek. De kerk te Oene is daarentegen nog nagenoeg onveranderd, zodat de juiste tekenplek direct was vast te stellen. Dat was bij 
het Klooster te Oene weer minder eenvoudig, omdat daar geen enkel fysiek spoor meer van is terug te vinden. Daar moest geheel op oudere kadastrale kaarten worden teruggegrepen. Ook van de Havezate Averbergen in Olst is niets meer over behalve de naam van het huidige zorgcentrum, en een paar oude foto’s. Op de plaa
ts bij Vorchten waar eens de Havezate Zwanenburg stond, rest nu nog altijd de gracht. Aan de hand van de twee bestaande tekeningen van Cornelis Pronk én diverse kaartgegevens kon daar nauwkeurig de juiste plek vastgesteld worden.
Het resultaat van het project van Peter Paul Hattinga Verschure tevens beeldend kunstenaar, is uitgegeven als historisch-topografische atlas met de titel Een wereld van verschil, en werd die avond goed verkocht. We kunnen terug kijken op een zeer geslaagde avond.
Gert van den Esschert.