Mooie lezing en excursie over de sprengen en beken in Epe en Heerde
Ondanks het slechte weer, hebben op 23 februari jl. toch nog zo’n 50 personen de moeite genomen om de lezing over de Eper en Heerder sprengen in het Kulturhus EGW bij te wonen. De heer Adri Hottinga van de “Bekenstichting” hield a.d.h.v. een PowerPointpresentatie een boeiend verhaal.
De Veluwe heeft een uniek stelsel van gegraven sprengen en beken. Het is vrijwel de enige regio in heel Europa waar dit type beken met hun prachtige sprengkoppen te vinden is. Het water dreef ooit bijna 200 molens aan voor de productie of verwerking van onder meer papier, graan en koper. De gemeente Epe mag trots zijn op de aanwezigheid van sprengen en beken; het was ooit de gemeente met de aanwezigheid van het hoogst aantal watermolens op de Veluwe
Sprengen en beken op de Noord-Veluwe zijn gegraven watergangen die vele eeuwen geleden zijn ontstaan. Het ontstaan is te danken aan de behoefte aan water voor de aandrijving van watermolens en aan proceswater voor de papierindustrie en later de wasserijen. Aanvankelijk werd het water in de beken gebruikt voor de aandrijving van watermolens voor het malen van graan. Ook waren in de gemeente Epe kopermolens aanwezig voor het pletten van koper tot platen voor de VOC schepen. Na het gebruik als graan- dan wel kopermolens raakten de molens in onbruik en werd het beekwater nog lange tijd gebruikt als water voor de vele wasserijen die in de gemeenten Epe en Heerde aanwezig waren. Momenteel gebruikt de wasserij van de fam. Bagerman in Heerde nog beekwater voor de wasserij.
Cultuurhistorisch, maar zeker ook ecologisch zijn de sprengen en beken van grote waarde voor het Veluws landschap. In meerdere beken leven plant- en diersoorten die afhankelijk zijn van specifiek beekmilieu met een vrijwel constante watertemperatuur van 8 graden Celsius. Naast de bekende IJsvogel broeden ook in Epe Grote gele kwikstaarten, die weer afhankelijk zijn van de aanwezigheid van de larven van steenvliegen. Een interessante plantensoort is goudveil die voor zijn groeiplaats afhankelijk is van kwellend water evanals de varensoort dubbelloof die in het natte talud van de beek groeit. In de Motketel bij Vaassen treffen we het mijtertje, een paddenstoeltje dat groeit in bladresten in de beek. In meerdere beken kunnen we in maart de beekprik aantreffen, waarvan de larve zeven jaar in de modder leeft en in het volwassen stadium slechts zes weken leeft om zich voort te planten.
Vanuit recreatief oogpunt zijn de sprengen en beken vooral belangrijk voor het toerisme in de gemeente Epe en Heerde. Er zijn meerdere wandelpaden opgenomen in bekenpad gidsen en ook een aantal klompenpaden lopen langs de beken. De wandelingen in de Motketel en in de omgeving van de Cannenburch in Vaassen zijn wel het meest bekend.
Aan de excursie op zaterdagmiddag 11 maart deden 21 personen mee. Adri Hottinga werd nu bijgestaan door Ben Bolt. De tocht voerde ons naar een minder bekend gebied langs de Noordelijke Horsthoekerbeek. De Horsthoekerbeken bestaan uit drie sprengenbeken; de Zuidelijke, Middelste en Noordelijke Horsthoekerbeken. Vanaf de parkeerplaats bij de begraafplaats Engelmanskamp te Heerde werd gewandeld in het gemeentebos van Heerde naar de sprengkoppen aan de oostzijde van de Renderklippen. Bij één van de sprengkoppen bevindt zich een bewoonde dassenburcht. De gemeente Heerde heeft deze winter Amerikaanse eiken op de beekwallen gekapt. Voor het beekmilieu is het beter dat nog meer bomen gekapt worden. Immers eeuwen geleden zijn de sprengen en beken in open heidelandschappen gegraven en voor veel plant- en diersoorten van dit specifieke milieu is een open landschap te prefereren boven een beschaduwd beekmilieu. Tijdens de wandeling kwamen de volgende onderwerpen aan bod: ontstaan van sprengen en beken, waar komt het water vandaan, hoe oud is het water, cultuurhistorisch- en ecologische waarden en bosbeheer. Zorgelijk is het dat door de aanleg van het zwijnenkerend raster door de gemeente Epe de wilde varkens zich meer en meer ophouden in de sprengen en hierbij grote schade aanrichten. Met name de wallekanten moeten het ontgelden, met alle gevolgen van dien. Nabij de Noordelijke Horsthoekerbeek hangt een varkensvoercontainer in een van de bomen met een tijdklok, teneinde de varkens te lokken, om ze vervolgens af te schieten. Kortom we hebben deze middag bij zeer gunstige weersomstandigheden kunnen genieten van een prachtige tocht. Met dank aan de “Bekenstichting”!
Gert van den Esschert.
Foto's van de excursie vindt u in het fotoalbum.