1600 Rekenboekjes Sint Anthoniusgilde Vaassen

In de middeleeuwen werden allerlei gilden gesticht. De meest bekende zijn de ambachtsgilden in de steden, bijvoorbeeld het schippersgilde, bakkersgilde en chirurgijngilde. Minder bekend zijn schuttersgilden, die zich oefenden in de verdediging van stad en land. Nog onbekender zijn de gilden die we sociale gilden kunnen noemen. In feite betrof het een voorloper van ons verzekeringsstelsel of de latere diaconie. Door jaarlijkse contributies maar ook door schenkingen en legaten kreeg zo'n gilde geld of onroerend goed in bezit. Door het uitlenen van geld kreeg men rente terwijl via verpachting van het bezit eveneens vermogen werd vergaard. Hiermee bestreed men de kosten van begrafenissen van of hulp aan leden.

Het St. Anthoniusgilde in Vaassen was een gemengd gilde. Enerzijds is er sprake van St. Anthonius schutten (schutterij) maar anderzijds wordt er gesproken over hulp aan armen, wezen en bij begrafenissen. Dit laatste werd soms in samenwerking met het St. Ursulagilde gedaan. De stichtingsdatum van het gilde is niet bekend. Het oudst bewaard gebleven rekenboekje begint met een aantekening uit 1596, maar dat zegt niets over de ouderdom van het gilde. Misschien dat archiefonderzoek meer aan het licht brengt over de geschiedenis. In tegenstelling tot veel instellingen heeft het St. Anthoniusgilde van Vaassen zich niet kunnen handhaven en bestaat dus niet meer.
De rekenboekjes van het gilde zijn bijgehouden door één of meerdere oldermannen die belast waren met het financiële beheer. Naast aantekeningen van schenkingen, zowel van land als geld, betreft het geldleningen. Schijnbaar bleef er zoveel geld beschikbaar dat er kon worden uitgeleend aan de inwoners van Vaassen. Van iedere geldlening werd een korte akte opgemaakt, waarin de naam van de geldlener en zijn eventuele echtgenote is te vinden. Dezen dienden een borg te stellen in de vorm van een onderpand. De akte werd getekend door enkele getuigen, veelal notabelen, zoals de schout, de dominee of de ambtsjonker. Verder werden aantekeningen gemaakt over de aflossingen.