Donderdag 31 december 1942.Terwijl, op de drempel van het oude jaar, de firma C.J. Horst een ieder nog kan helpen aan oorwarmers voor f 0,35, handwarmers voor f 3,25 en de batterijennood poogt op te lossen met het aanbieden van een “DENEX”-lamp voor f 29,75, de hooikist van harte wordt aanbevolen als ‘spaarpot’ voor de huisvrouw en haar gezin, wenst de gehele middenstand haar clientèle een voorspoedig, gelukkig en zalig nieuwjaar. En dat in meer dan 100 kleine advertenties. Maar het zal nodig zijn, want het nieuwe jaar dient zich al niet beter aan dan het oude, dat in de tijd terugtreedt. En als op 9 januari 1943 de schaarse oliebollen op zijn en de eerste editie van de Veluwsche Courant op de mat ligt, doet deze in een uitgebreid artikel kond van de welverdiende pensioeneering van de heer K. van Twisk bij drukkerij Hooiberg. Als zetter bij de firma begonnen en meer dan 38 jaar in dienst van de krant, verdiende hij volgens de huidige Directeur der N.V. de titel ‘Meesterknecht’ ten volle. Spreker eindigde met zijn dank uit te spreken voor alles, het beste te wenschen voor de toekomst en dezen te bevestigen met een stevigen handdruk onder het motto: “Van Twisk, hou je taai!”
Dit zal ook plaatsgenoot dokter Van Twisk misschien tegen zichzelf gezegd hebben, bij de eerste (niet kosteloze) diphterie-inentingen op 11 januari ten zijnen huize.
Telkens weerkerend zijn de oproepen op de voorpagina betreffende de Winterhulp. En niet alleen om te geven, maar ook werkelijk te ‘offeren’. Jawel…
Inmiddels worden hele pagina’s gevuld met verordeningen, verboden en ook de Eper bevolking leeft van het bonnenstelsel. Ook wordt er een oproep gedaan om “Goed te waken tegen te kleine eieren, daar men het momenteel niet zo nauw neemt met de grootte der eieren, maar eer aan het aantal hoog in het vaandel heeft. En dat in deze oorlogsomstandigheden. Maar als de tijd weer komt van normale handel zal het er wel anders voorstaan”.
Nu, de handel stond er vooralsnog niet anders voor en de eieren werden eerder duurder dan goedkoper.
(Ook de Grote Kerk in Epe zou zijn klokken kwijt raken. De ondergrondse heeft aanvankelijk twee van de vier klokken laten onderduiken. Maar toen de Duitsers met harde sancties dreigden, kwamen ze weer bovengronds.)
Vergaderd werd er in deze maand ook. Was op donderdag de 18e een bijeenkomst van de N.S.B. in Het Wapen van Epe, in café Boeve hield de plaatselijke geitenfokvereniging haar jaarvergadering.
“Bij de bestuursverkiezing werden W.J. v. Bremen, voorz. en J.W. Voorhorst herkozen. De vacatures werden ingevuld door A. van Vemde en G. Stegeman. Bij de rondvraag werd opgemerkt, dat de geit nu wel in het middelpunt der belangstelling staat en moet staan; het is nu dus de tijd wat propaganda te voeren en leden te werven. Er zal in de loop van dit jaar een tweede bok gekocht moeten worden, zoodat er financieel van de vereeniging nogal veel zal worden gevergd’. Ook de bok zou stevig zijn best moeten doen, gezien het verslag.
Op de 6e maart is het (kleine) voorpaginanieuws “dat Churchill met longontsteking het bed moet houden, maar weer nagenoeg is hersteld en dat de ziekte van President Roosevelt een gunstige wending genomen heeft”. Hitler kon zijn borst nat maken, maar deed dat vooralsnog niet. Nee, eerst moesten wakkere jongens nog even hun leven geven aan het oostfront.
Op 24 maart is in de krant te lezen dat P. v.d. Esschert het eerste kievietsei heeft gevonden en adverteert de firma G.S. van Lohuizen met ‘waterglas voor het inleggen der eieren’. De middenstand adverteerde trouwens in de loop van het jaar minder uitbundig, wat wellicht alles te maken had met de economische situatie. De krant van 3 april maakt op de voorpagina melding, “dat het aan joden vanaf de 10e van deze maand verboden is, zich op te houden in de provincies Friesland, Drenthe, Groningen, Overijssel, Gelderland, Limburg, Noord-Brabant en Zeeland. De joden die zich in deze provincies bevinden moeten zich naar het kamp te Vught begeven. Zij mogen daarheen reisbagage en waardevoorwerpen meenemen. Bij hun vertrek moeten zij zich vooraf bij het hoofd de plaatselijke politie van hun woonplaats melden. Gemengd gehuwde joden en die uit de kampen vallen hier niet onder. In de afgelopen maanden zijn tien landgenoten wegens het verborgen houden van joden of jodenbegunstiging naar een concentratiekamp overgebracht”. Het net werd steeds strakker aangetrokken en ook in Epe schrijnend voelbaarder.
En terwijl Mina Bakgraag, onverminderd haar pakjes Roerom aanprijst met de slogan: “Lekker is maar één vinger lang”, maakt de krant op de 24e melding “dat het slachten of doen slachten van honden en katten, het verkopen, aanbieden, afleveren of weggeven van het vleesch van deze dieren is verboden geworden’.In de bioscoop van “‘t Hof van Gelre“ te Epe, draait die week de film: QUAX de brokkenpiloot, met Heinz Rühmann in de hoofdrol.
22 Mei. “In de omgeving van Kopenhagen, heeft zich gedurende enkele uren een ongewoone luchtspiegeling aan den horizon vertoond, van een uit een grote zee oprijzende, op Gibraltar gelijkenden rots met palmen, boomen en boschjes aan den lucht.” Het is een bericht, dat in geen verhouding staat tot dat, wat onder de kop “Handelsregister” vermeld wordt. Namelijk de inschrijving en wijzigingen over het tijdvak 8 t/m 14 mei. Hier wordt in kille taal melding gemaakt van een schrijnend diepe ellende:
“D.6213. R. Nordheimer-Stern, slagerij ‘De Oude Stern’, Epe. Op grond van § 7 lid 1 der verordening van den rijkscommissaris, .. etc. is benoemd tot bewindvoerster: Omnia Treuhandgeselschaft m.b.H. te Arnhem met de opdracht de onderneming te liquideren.
D.6830. Maurits G. Stern, Epe. Als voren.”
J. Rosmolen uit Rotterdam doet een oproep in deze krant wie zijn zoon, 14 jaar jong, kan plaatsen om buiten aan te sterken. Met spoed!!! En op de 19e van diezelfde maand vraagt G. van Voorst uit Epe naar een aankomend boerenknechtje. Terstond!!! Het zou al heel toevallig wezen, als ze elkaar gevonden hebben.3 juli vraagt bakker Olthof te Wissel een eerlijke nette loopjongen, repareert de Wed. H. Wagenaar uw ondergoed en werkkleding en verwacht A. Brasjen nog steeds lange winterturf, welke te bekomen is in zowel Vaassen, Emst als bij de brugwachter in Zuuk.
Klompen krijgen een tweede leven; alleen dan moeten ze nog niet helemaal doorgelopen zijn. Huisvaders worden bedreven in het verzolen ervan. Al dan niet echt leer wordt met priem, ‘pinholt’ (vuilboomhout) en stevige woorden vastgezet. Begin augustus gaat de Eper middenstand massaal - in onderling overleg weliswaar – met vakantie, hoewel slechts voor enkele dagen. Maar met het kleuren der heide, zo schrijft de krant op 14 augustus, en het grote koolwitje rondvliegt om haar eitjes af te zetten op de verschillende koolsoorten, wordt de telers hiervan aangeraden deze af te zoeken en de gevonden eitjes tussen duim en wijsvinger dood te drukken.
De nieuwe kappersprijzen zijn inmiddels ook vastgesteld. Voor het scheren betalen de heren der schepping 15 cent. Knippen is het dubbele en kinderen beneden de 15 jaar mogen voor 20 cent in de stoel plaatsnemen.
Een week later maakt de krant melding van de 75-jarige herdenking van de Tongerensche school, zal de muziekvereniging in Emst een concert geven in het plantsoen van de Wattenfabriek, heeft de klompenmakerspatroonvereniging ‘Oene en Omstreken’ besloten de jaarlijkse beurs te vervangen door een centrale keuring van klompen in Oene en houdt Vaassens Fanfarekorps met een mooi openbaar concert zijn luisteraars in de ban. Dat de plaatselijke bevolking ook nog even een cursus ‘bestrijding van staafbrandbommen’ meekreeg, was meegenomen. De handleiding was als volgt:
Men trachte de pas ontbrande bom aan één der uiteinden, bij voorkeur aan het blikken boveneinde, te grijpen en door het raam naar buiten te werpen. Kan dit niet, dan deponeere men de geheele brandende bom in een emmer water.
- Wanneer men de bom niet meer kan aanpakken, dan blussche men met water de directe omgeving van de bom en houde men die omgeving goed nat.
Jawel, een kind kan de was doen.
Op zondag 5 september wordt nabij de Jacobshoeve in Emst, temidden van hei en bossen, een zondagsschoolfeest gehouden, van de Ver. Vrijz. Herv. Er worden wedstrijden gehouden, w.o. koekhappen, builknippen, bordje met bal en vlagsteken.De advertenties van de plaatselijke middenstand worden, zoals eerder gemeld, schaars en surrogaatproducten worden aanbevolen, als zou je ze nooit meer anders willen eten of drinken. In oktober beveelt de overheid aan om de aardappelschillen goed te bewaren, daar iedere koe er melk van maakt; worden bij de heer J. Kraay in Emst droge bonen van het land ontvreemd en doet de Heer Bronsink, veeverloskundige te Oene, een oproep aan H.H. Veehouders om hun koeienklauwen en horens te laten opknappen.
In het landelijk gebeuren schrijft de krant over de gewelddadige dood van A.M. de Jong, geestelijk vader van Merijntje Gijzen. Het plaatselijke nieuws daarentegen memoreert op gepaste wijze de op 17 oktober overleden Juffrouw Goteling Vinnis.Op 6 november wordt Mej. G.C. Vennik, onderwijzeres aan de o.l. school B te Epe-Zuuk, op haar verzoek overgeplaatst naar de o.l. school B te Epe-Wissel; mag men na zonsondergang en vóór zonsopgang niet meer zonder geldig spoorkaartje op de perrons vertoeven, op straffe van een boete van f 4.- bij overtreding van dit verbod en wordt in Het Wapen van Epe een demonstratie van moderne vrouwengymnastiek gegeven o.l.v. Mevr. Krijna Peters-Weda. Een woord van extra lof komt toe aan de pianiste Gusta Zeijdel, die door haar voortreffelijke begeleiding veel aan het welslagen van deze demonstratie bijdroeg.De propagandamachine draait nog steeds op volle toeren, want op bijna elke voorpagina staat wel de oproep: “Meldt U bij de Waffen-SS”. Mannen in strakke uniformen en hoge laarzen maken het plaatje compleet. Veel animo lijkt er echter niet voor te wezen.De decembermaand brengt Sinterklaas weer naar Nederland en uiteraard ook naar ons dorp. ’s Morgens is de Sint te gast in alle scholen in de gemeente. En op de uitkijktoren van de heer Klein wachten 50 junioren van de V.V. ‘Epe’ de komst van Sinterklaas af. De Sint deelt de nodige pluimpjes en standjes uit. En zowaar, één rakker gaat er in de zak. Op 18 december houdt V.V.V. ‘Epe’s Bloei’ haar ledenvergadering, waar de heer Stel in zijn openingswoord de geringe opkomst betreurt. Enige huishoudelijke zaken worden afgedaan en de rondvraag levert een geanimeerde gedachtewisseling op. Eén der plaatselijke boekhandelaren krijgt waardering voor zijn fraaie serie prentbriefkaarten die hij dit voorjaar had uitgegeven. Het plan wordt geopperd te trachten een archief van prentbriefkaarten van Epe aan te leggen.
Tijdens de kerstdagen preken in de mooie oude kerk van Epe zowel de hulp-pred. Simmoons als ds. Ter Braak. Ook is er het jaarlijkse feest van de Zondagsschool. En op de voorpagina van de krant staat de
Kerstbede
Alle scheps’len aan uw voet, Kindje in de stal.
Als Uw Goddelijke geest ieder treffen zal.
Geest van liefde en van vree, och, raak ieder aan;
Ook degene, die niet mee in den stal wil gaan.
Eng’lenkoren in den nacht, juicht het altijd weer:
Jezus, die den vrede bracht, aller menschen Heer.
De krant plaatst een advertentie, waarin een vader uit Rotterdam voor zijn zoontje van 5 jaar een wollen deken vraagt voor een goede prijs.
Na de Oudejaarsavonddienst, geleid door ds. Ter Braak, gaat de gemeente, op de wegstervende klanken van het orgelspel de laatste nacht van het oude jaar in.
“Uren, dagen, maanden, jaren, vliegen als een schaduw”… een nieuw oorlogsjaar tegemoet, met een laatste winter, zo koud, dat er geen wollen deken meer helpen zal.