AMPT EPE: 200 NUMMERS STERK!
door Aart Schurink
Ter gelegenheid van het 200e nummer van Ampt Epe, de unieke bron van locale geschiedenis uit Emst, Epe, Oene en Vaassen, heb ik gezocht naar de pareltjes van Ampt Epe.
Allereerst de voorkant
Al vanaf het eerste nummer (februari 1963) staat fier op de voorkant het 'Zegel des Ampts Epe', met het rode hert. En zo hoort het ook. In eerste instantie werd de naam 'Oudheidkundige vereniging gemeente Epe' gehanteerd, later werd deze veranderd in 'Historische vereniging in de gemeente Epe'. Vanaf nummer 138 prijkt de huidige naam 'Historische vereniging voor Emst-Epe-Oene-Vaassen' op de cover. En ook dit hoort zo.
Vanaf nummer 13 (januari 1968) tot nummer 98 (maart 1992) heet het 'Mededelingenblad', daarna alleen Ampt Epe. Een enkele keer stond men wat frivoliteiten toe op de voorkant, zoals 'Bezoek onze website: www.ampt-epe.nl' op nummers 146 en 147, of werd er zelfs, na de eerste pogingen in kleur te drukken, vanaf nummer 154 tot en met 169 een kleurenfoto op de voorkant afgedrukt. Vanaf het eerste nummer van 2009 (nummer 170) is het blad ingrijpend veranderd. Het is een behoorlijke kwaliteitsverbetering geworden door onder meer een wijziging van het formaat (van A5 naar B5), een ander lettertype, de Veluwe-kaart als nieuwe achtergrond van de voorkant, en prachtig scherpe foto's (vanaf nummer 185 in kleur). Echt iets om trots op te zijn!
Pareltjes van de inhoud
Ook inhoudelijk is Ampt Epe altijd een bron geweest van lokale geschiedenis. Hierna mijn keuze van enkele in het oog springende voorbeelden.
Bier brouwen
Iets wat velen interesseert is bier brouwen. We vinden in ons blad dan ook in verscheidene nummers verhalen over bierbrouwerij Het Anker. Zo werd op 22 maart 1619 Gerrit Aarts geboren, die omstreeks 1640 brouwer werd in de Oosterenk; vandaar zijn naam Gerrit Aarts de Brouwer (later Gerrit Brouwer). Aarts zoon Gerrit zette in 1700 de brouwerij en boerderij voort. Tot 1845 bleef de brouwerij in 
handen van het geslacht Brouwer, waarna deze overging naar zwager Lubbertus van Gervink. De heer Bake, later Van Leeuwen, volgden, totdat in 1879 de brouwerij weer in handen kwam van het geslacht Brouwer. Annes Johannes Brouwer hief echter in 1891 de brouwerij op. De brouwerij werd verhuurd aan melkfabriek Onze Fabriek. In 1913 werden de gebouwen van de brouwerij afgebroken. Annes Johannes Brouwer liet op die plek het woonhuis De Oosterenk bouwen. Dit en nog veel meer kunt u lezen in de nummers 1, 4, 10, 24, 67, 81, 105, 116, 122 en 187. Van brouwerij De Wuuste werd in nummer 188 verslag gedaan.
Boekweit
Eigenlijk best veel informatie is te vinden over boekweit. Naast de schapenhouderij was de verbouw van boekweit het hoofdbedrijf van de Veluwse boeren. De boekweitmarkt (tegelijk met de weekmarkt opgericht in 1854) was zeer belangrijk. Eerst werd deze gehouden tussen de bomen van de kerk, later was er meer plek toen het kerkhof vlak werd gemaakt. Met de Eper Kermis (laatste donderdag in september) werd veel boekweit aangevoerd, het meeste echter kwam in oktober, vooral met Sint Pieter. Door het gebruik van kunstmest (men kon op minder goede grond ook rogge verbouwen) liep de aanvoer van boekweit terug, totdat in 1880 deze markt werd opgeheven.
Dobbele Gelle, Stadhouderskuil en Putterkoppel
In de nummers 6, 50, 67, 127 en 137 werd aandacht besteed aan gedenkstenen en de opschriften daarvan. De Koningskuil of Stadhouderskuil ligt in de Dobbe Gelle. (De naam Dobbe Gelle wordt uitgelegd in nummer 50, evenals het Heimerse Putje in nummer 137.) Het gedenkteken is in stukken en overwoekerd. Het opschrift (van Dr. E. Laurillard) luidt:
Een ruige kuil in kale hei,
En dan zoo'n naam vol glorie!
Ja, maar die naam roemt niet de plek,
't is roem in haar historie.
Het opschrift van het gedenkteken bij de Putterkoppel is als volgt:
In 't hart van dit Hoogopgaand Bosch
ligt een kuil, Misschien eenmaal voor rechtspraak verkoren
Ofwel tot een plek waar der Maalmannen mond
Zich op 't stuk van bebossching deed hooren
Den landen tot heil; ook door hun overleg
Werd ontginning verbreid of geboren.
Volksliederen en een feestlied voor Oene
Het Gelders Volkslied (Gelders Dreven, in nummer 19), het Vaassens Volkslied (num¬mer 12) en het Tongerense Volkslied (nummer 90) krijgen royale aandacht met de volledige tekst. Ook het feestlied Oene ter gelegenheid van 'Epe-Oene 800 jaar' geschreven door Janny Jalvink-Hillebrand (muziek: Jan van Neck) krijgt volle aandacht. De volledige tekst staat in nummer 39. Het begint zo:
Daar midden in ons landje
in d' IJsselvallei,
ligt vriendelijk acht eeuwen lang
een dorp, daar wonen wij.
Om vervolgens zo te eindigen in een terugkerend refrein:
Oene, ons dierbaar bovenal,
waar ik steeds naar terugkeren zal.
Themanummers
Er zijn ook themanummers verschenen – een heel nummer over één onderwerp – zoals:
De bevrijding 1945 (nummers 151 en 152) en een speciale uitgave over de bevrijding van Epe, Emst, Oene en Vaassen (nummer 110)
Viering Vaassen 1100 jaar (dubbelnummer 94/95)
Elizabeth Maria Post (2006, en in enigszins gewijzigde vorm opnieuw uitgegeven in 2013)
200 jaar notarissen in Epe (nummer 189, 2012).
Natuurlijk is dit slechts een kleine bloemlezing uit de vele artikelen die Ampt Epe kent. Het geeft aan hoe divers de artikelen kunnen zijn. Op de website www.ampt-epe.nl staan onder de rubriek Publicaties twee indexen op de nummers van Ampt Epe. Alleen al de Trefwoordenindex bestaat uit 228 pagina's! De indexen worden bijgehouden door streekarchivaris Gerrit Kouwenhoven. Een woord van dank is hier dan ook op zijn plaats. De nog verkrijgbare oude nummers zijn te bestellen bij
Dank is ook verschuldigd aan de vele schrijvers en natuurlijk aan ons onvolprezen redactieteam, dat het altijd maar weer voor elkaar krijgt om Ampt Epe een sieraad te laten zijn van de lokale geschiedenis!