Een lezersimpressie van "Beste Nederlanders"
In oktober 2020 verscheen een interessante publicatie van de hand van René Ros onder de titel "Beste Nederlanders". Die personen waren ook actief in onze Gemeente Epe. Het artikel is te downloaden via: https://doccentrum.stelling-amsterdam.nl/publicaties/dossiers/beste-nederlanders/. Ik heb de uitgebreide tekst als geïnteresseerde gelezen (het gaat ook over geschiedenis in Vaassen). Daarbij viel mij een aantal zaken op. Maar eerst enkele inleidende woorden over dit geheime project:
"Beste Nederlanders" is een persoonlijke brief over een geheim project** in de Koude Oorlog. De beschreven herinneringen zijn van een stafmedewerker van een m.i. ontegenzeglijke ondemocratische*** Stay-Behind organisatie. De brief is aangevuld met annotaties en met bevindingen uit onderzoek door René G. A. Ros. De stafmedewerker Pelt, de alias van mr. Gerard Jansen op de Haar, was in de Organisatie het hoofd van de afdeling Sabotage. Stay-Behind Organisaties troffen in het grootste geheim voorbereidingen voor verzet en inlichtingen bij een volgende bezetting.
Pelt begint het persoonlijke document met: "Beste Nederlanders, Ik heb aan mijn kinderen documenten nagelaten, om na mijn dood inzicht te geven over mijn geheime werkzaamheden die ik in opdracht van de Nederlandse Regering heb verricht. Samen met een groot aantal beste Vaderlandslievende Nederlanders hebben wij ons met hart en ziel ingezet voor een project waarbij we hoopten nooit nodig te zijn. Mijn herinneringen heb ik opgetekend om zo meer openheid te geven, over wat zich in het geheim in de jaren 1953 tot 1984 heeft afgespeeld."
Voor mij leest het bijna als een spannend jongensboek. Erin komen bijvoorbeeld opvallend onopvallende mannen voor die door de voordeur hun kantoorpand betreden; maar dat gebouw via een achterdeur weer verlaten. Schijnbaar werd verondersteld dat de spionnen van de vijand die truc niet kenden.
mr. Jansen op de Haar (1921...2009) doet opvallend luchtig over zijn baan als rechter: Je moet op tijd bij de zitting aanwezig zijn. In zijn woorden: "Het enige vereiste was dat ik op tijd op de zittingen was en het huiswerk op tijd af was." Daarnaast was er voor hem blijkbaar tijd om een tweede baan te hebben bij de bedoelde Stay Behind Organisatie. Hij was daarin het Hoofd van Sabotage.
Ook in Vaassen was de Organisatie actief. Waarschijnlijk in Huize De Kroon, een villa van Kroondomeinen, werden geheime trainingen gegeven en waren wapens en dergelijke opgeslagen. Die werden vandaaruit in geblindeerde konvooien verder verspreid. Het was volgens Pelt: "Een buitenhuis bij Vaassen op de Veluwe. Het buitenhuis lag in de bossen bij Vaassen en werd bewoond door een ouder echtpaar, dat wij aanspraken met "oom" en "tante". In de zestiger jaren werd het gebruikt voor de opslag van wapens en springstoffen maar ook als lesruimte. Om security redenen konden we er alleen te voet vanuit Vaassen komen danwel in een gesloten bestelbus."
Volgens de onderzoeker René Ros betreft het zeer waarschijnlijk Villa De Kroon, Elspeterweg 61 te Vaassen. Deze villa werd in 1922 opgeleverd en was en is eigendom van Kroondomein Het Loo. De villa was gebouwd voor opperhoutvester Willem Brantsma (1886-1967) die er, met zijn vrouw Jvr. Charlotte Marie Schimmelpenninck (1889-1965), tot zijn overlijden woonde. Volgens de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) is in 1950 een schuur gebouwd.
Die schuur werd dit voorjaar uitgebreid.....-
* https://www.stelling-amsterdam.nl/
** Geheim Project:
In Nederland ontstonden kort na de Tweede Wereldoorlog, geheel los van elkaar, 2 organisaties die in het geheim voorbereidingen troffen voor verzet en inlichtingen bij een volgende bezetting. Zij waren beide voortgekomen uit tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Nederlandse regering in Engeland opgerichte organisaties.
Ter voorbereiding van het verzet middels illegale pers en sabotage ontstond Operaties (O),
dat viel onder het Ministerie van Algemene Zaken. De onderhavige publicatie is gebaseerd op een brief van het hoofd van de sectie Sabotage van Operaties, werkend onder de dienstnaam Pelt. Als jong rechtenstudent in Nijmegen raakte hij betrokken bij het verzet en ervoer de dodelijke gevolgen van een slechte voorbereiding. Na de oorlog werd hij benaderd als instructeur veiligheid voor Operaties maar hij werd hoofd Sabotage. Dat deed hij naast zijn normale werk als advocaat en later rechter.
*** Pelt meent namelijk o.a.: "Controlerende instanties, zoals de Minister en de Kamer, moesten geheel vertrouwen op het externe hoofd van de organisatie die eindverantwoordelijk was en in alles de eindbeslissing had. Daarmee was volledige controle uitgesloten maar ook niet noodzakelijk...."