1825 Gemeente Epe in de 19e eeuw

Jaarverslagen als bron van informatie

De moderne staatshuishoudkunde heeft zijn wortels in de Bataafs-Franse tijd toen gewestelijke en landelijke overheden via enquêtes en vragenlijsten informatie vroegen van de gemeentelijke overheden. De regeringsfunctionarissen en hun ambtenaren hoopten daarmee adequater te kunnen reageren op de behoefte van met name de defensie en de financiering van de staat, terwijl in tweede instantie de behoefte van de bevolking werd gediend. Onder keizer Napoleon werd in 1811 onder andere de burgerlijke stand ingevoerd, terwijl tijdens de eerste fase van het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden een gemeentewet (1818) tot stand kwam. Ook voerde men de conscriptie (dienstplicht) in, ontwierp onderwijs- en armenwetgeving, telde vanaf 1829 de bevolking en trachtte te anticiperen op de ontwikkelingen. Dit alles leidde tot uitbreiding van bevoegdheden van de staat en zijn ambtenaren en vooral tot bureaucratie die het concept van de Bataafs-Franse periode bleef hanteren.

Zodoende werd - vanaf 1825 - door de provincie Gelderland van iedere gemeente een jaarverslag geëist. Vanaf 1850 werden daarvoor zelfs invulformulieren verzonden aan de gemeenten. Voor de provincie was het daardoor mogelijk uniformiteit in de vragen en antwoorden te krijgen.

In het archief van de gemeente Epe, (19e eeuws archief) worden onder inventarisnummers 386 en verder kopieën van de ingezonden jaarverslagen bewaard die een beeld geven van het wel en wee in de negentiende eeuw. De verslagen vormen een belangrijke bron voor de historie van onze gemeente. Daarom besloot de vereniging een deel te bewerken en via de website beschikbaar te stellen.

In onderstaande transcriptie zijn vanaf 1825 om de tien jaar de gegevens verwerkt, maar omdat zowel 1885 als 1895 ontbreken zijn ter vervanging de jaren 1886 en 1896 genomen.

Getracht is zo goed mogelijk de informatie uit de jaarverslagen weer te geven, dus zonder toevoegingen. Gegevens tussen haakjes hebben tot doel iets te verduidelijken en zijn dus van de auteur.

De informatie op deze website zijn niet alleen te gebruiken voor diverse historische doelen, maar vooral voor verder onderzoek.