Afgelopen november plaatste Jan van de Velde in deze rubriek een oproep om meer te weten te komen over dr. Julius Leydesdorff, vooral over zijn mogelijke onderduiktijd in Vaassen. Hieronder doet hij verslag van zijn bevindingen tot nu toe.
Aanleiding tot mijn onderzoek
Mijn vriendin Cisca, zij is opticien, is in het bezit van een optische set zoals huisartsen die in het verleden gebruikten om oogmetingen uit te voeren. Aan de binnenkant van het deksel van deze pasdoos ontwaarde ik de moeizaam te ontcijferen naam van de toenmalige eigenaar: Julius Leydesdorff. (met de toevoeging: arts)
Wie was toch die arts?
dr. Julius Leydesdorff, die in 1874 werd geboren in Franeker behaalde het artsendiploma in Groningen, alwaar hij in 1919 als eerste huisarts cum laude promoveerde op een proefschrift met de titel: “Bijdrage tot de speciale psychologie van het Joodse volk.”
Hij vestigde zich in 1900 als huisarts en vanaf 1903 ook als gemeentegeneesheer te Meppel, waar hij tot 1938 de praktijk uitoefende, totdat het plotseling sterk verminderen van zijn gezichtsvermogen hem dit onmogelijk maakte. Hij woonde daarna ook aan de Koningin Hortenselaan in Apeldoorn. Zijn zoon Bram (1909 - 1978) was daar een bekend chirurg.
Gedurende de tweede wereldoorlog zocht hij een veilig toevluchtsoord; eerst in Vaassen; althans volgens een van mijn schriftelijke bronnen. Hij overleefde de bezetting en stierf in 1952 op 77-jarige leeftijd in Apeldoorn.
Schriftelijke bron
In het gerenommeerde Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde N.T.V.G.; gedateerd Zaterdag 26 november 1949; vond ik op de pagina's 4059 en 4060 een artikel van de hand van L.C. Kersbergen met de titel : "dr. Julius Leydesdorff 50 jaren arts". Daarin staat onder andere de volgend zinsnede: “in bezettingstijd moest hij een veilig toevluchtsoord zoeken, dat hij eerst in Vaassen, later op Marken vond.”
Maar waar zal dat geweest zijn? Er bestaat namelijk begrijpelijkerwijs geen register waarin werd bijgehouden waar onderduikers zich ophielden.....
Gesprekken met familieleden
Begin dit jaar vond ik via/via de adressen van een kleindochter en van een schoondochter van “mijn” Julius. Met hen heb ik genoeglijk gesproken; ze hadden respectabele leeftijden want mensen die wat kunnen weten van onderduikers zijn inmiddels wel meer dan 90 jaren oud. Maar geen van beide dames wist van een onderduiken door dr. Julius Leydesdorff in Vaassen.
Het verblijf op Marken werd door beiden onderschreven. Julius was daar bij het Groene Kruis ondergedoken; maar kwam wel buiten. Hij speelde dan een demente blinde man (dat blinde was niet gespeeld) en heeft de tweede wereldoorlog daar overleefd.
Wel noemde een van mijn informanten een onderduiken in Leiden voorafgaand aan dat op Marken bij een familie Mussert, en dat waren góede landgenoten.
Leuke suggestie
De kleindochter van dokter Julius vertelde mij ook: “Julius zong met zijn kleinkinderen op de armleuningen van een grote leunstoel Friese liedjes; zo konden zij kennis maken met die taal.” Na negentig jaren weet de kleindochter dat nog steeds!
Ik heb die gewoonte overgenomen en zing met mijn kleinkinderen in een moderne leunstoel.....-
Vaassen, juli 2022